De vraag welke planeet staat het dichtst bij de zon lijkt een simpele aardrijkskundevraag. Toch blijkt er verrassend veel achter te zitten. Want hoewel Mercurius de planeet is die het dichtst bij de zon staat, is het níet de heetste planeet. Bovendien is Mercurius lastig te zien vanaf de aarde. In deze blog lees je hoe dat zit, en hoe je hem toch kunt waarnemen.
Welke planeet staat het dichtst bij de zon?
De planeet die het dichtst bij de zon staat, is Mercurius. Met een afstand van slechts 58 miljoen kilometer tot de zon is het de binnenste planeet van ons zonnestelsel. Toch is Mercurius lang niet de bekendste planeet — en dat heeft een reden. Hij is klein, moeilijk zichtbaar, en wordt vaak overgeslagen door beginners. In deze blog lees je waarom Mercurius zo bijzonder is, hoe je hem kunt vinden en waarom hij níet de heetste planeet is.
Mercurius: de binnenste planeet
Mercurius draait in slechts 88 dagen om de zon en heeft nauwelijks een atmosfeer. Daardoor schommelen de temperaturen extreem: van -180°C in de nacht tot +430°C overdag. Omdat er geen luchtlaag is om warmte vast te houden, koelt de nachtzijde razendsnel af zodra de zon ondergaat.
Waarom is Venus heter dan Mercurius?
Je zou denken dat Mercurius de heetste planeet is — hij staat immers het dichtst bij de zon. Toch klopt dat niet. Venus is gemiddeld warmer dan Mercurius, met constante temperaturen rond de 465°C. Dat komt door het krachtige broeikaseffect van haar dichte koolstofdioxide-atmosfeer. Deze houdt warmte effectief vast, zowel overdag als ’s nachts.
Mercurius mist zo’n atmosfeer volledig, waardoor warmte snel weer verdwijnt. Een fascinerend contrast tussen afstand en temperatuur.
Waarom zie je Mercurius zelden?
Mercurius is lastig te spotten omdat hij altijd dicht bij de zon aan de hemel staat. Daardoor is hij alleen zichtbaar:
- Kort na zonsondergang (avondelongatie)
- Of vlak voor zonsopkomst (ochtendlichte)
En dan nog moet je hem laag aan de horizon zoeken, met een volledig vrij zicht op het westen of oosten. Geen bomen, gebouwen of mist — dat maakt hem voor beginnende sterrenkijkers een uitdaging.
Beste momenten om Mercurius te zien
Twee tot drie keer per jaar bereikt Mercurius zijn grootste hoekafstand tot de zon: de elongatie. Dit zijn de beste momenten om hem waar te nemen. De exacte data veranderen elk jaar. Je vindt ze in:
- Onze maandelijkse sterrenkijkgids
- Online hemelkalenders zoals Heavens-Above of Stellarium
Tip: kies een heldere avond of ochtend, en wees op tijd — Mercurius verdwijnt snel in de gloed van de zon.
Hoe bekijk je Mercurius met een telescoop?
Mercurius is met het blote oog te zien als helder puntje, maar met een telescoop kun je veel meer zien — vooral als je weet wanneer je moet kijken.
Observatietips:
- Gebruik een telescoop met minimaal 60x vergroting
- Kies een goede avondelongatie
- Zoek een plek met vrij zicht op de westelijke hemel
- Gebruik een maanfilter om het contrast te verbeteren
- Let op de fases van Mercurius (zoals bij de maan)
Deze fases ontstaan doordat we Mercurius vanuit een scherpe hoek bekijken terwijl hij om de zon draait. Het is een van de weinige planeten waarbij dit visueel goed zichtbaar is.
🔗 Bekijk ook onze gids: Planeten kijken met een telescoop
Mercurius aan de hemel: snel en veranderlijk
Mercurius beweegt gemiddeld één graad per dag aan de hemel. Daardoor verandert zijn positie snel. Op maandag zichtbaar bij zonsondergang, op vrijdag kan hij alweer verdwenen zijn.
Deze snelheid verklaart ook zijn naam: in de Romeinse mythologie was Mercurius de god van de snelheid en communicatie — een passende naam voor een planeet die zich zo snel door de hemel beweegt.
Wist je dit al over Mercurius?
- Mercurius heeft geen manen
- Het oppervlak zit vol kraters, kloven en valleien
- De planeet heeft de grootste temperatuurverschillen van alle acht
- Hij is vergelijkbaar met de Maan, maar heeft een ijzeren kern
- Mercurius is onderwerp van ruimteonderzoek (o.a. door ESA’s BepiColombo-missie)
Conclusie: een planeet voor gevorderden
Mercurius is de planeet die het dichtst bij de zon staat, maar is door zijn ligging en zwakke zichtbaarheid een uitdagend object. Toch loont het om hem op te zoeken: als je hem eenmaal ziet, is het een indrukwekkende prestatie.
Wil je zelf Mercurius observeren? Kies dan voor een telescoop met goede optiek en scherpte bij lage vergrotingen. Zelfs modellen zoals de Omegon 102/640 of de Celestron StarSense Explorer zijn hiervoor geschikt.
