Poollicht op Mars—het klinkt als sciencefiction, maar sinds kort is het harde realiteit. In maart 2024 werd een unieke gebeurtenis vastgelegd door NASA’s Perseverance rover: voor het eerst is aurora op een andere planeet dan de aarde vanaf het oppervlak gefotografeerd in zichtbaar licht. Geen ultraviolet of infrarood, maar een groene gloed die je met het blote oog zou kunnen zien. Wat betekent deze ontdekking voor toekomstige astronauten en voor ons begrip van het zonnestelsel?
Wat veroorzaakte het poollicht op Mars?
Op 15 maart 2024 produceerde de zon een krachtige zonnevlam, gevolgd door een zogeheten coronal mass ejection (CME): een enorme uitstoot van elektrisch geladen plasma. Dit soort gebeurtenissen zijn bij ons op aarde bekend: ze veroorzaken hier noorderlicht of zuiderlicht, als de zonnedeeltjes in botsing komen met het magnetisch veld van de aarde.
Maar Mars heeft géén magnetisch veld. Toch werd daar poollicht waargenomen. Hoe kan dat?
De sleutel ligt in een ander type aurora: een solar energetic particle (SEP) aurora. Hierbij reageren de zonnedeeltjes direct met de ijle atmosfeer van Mars. In dit geval veroorzaakten de botsingen tussen zonnedeeltjes en zuurstofatomen een groene gloed bij een golflengte van 557,7 nanometer—prettig binnen het bereik van het menselijk oog.
Waarom dit bijzonder is
Tot nu toe waren aurora’s op Mars alleen vanuit een baan om de planeet gezien, bijvoorbeeld door NASA’s MAVEN-sonde. Dat we het nu vanaf het oppervlak kunnen waarnemen, is een doorbraak. Dankzij de precisie-instellingen van de SuperCam spectrometer en Mastcam-Z camera van de Perseverance rover kon het team van onder andere Elise Wright Knutsen (Universiteit van Oslo) dit vastleggen.
Bovendien betekent dit dat we voortaan ruimteweer op Mars kunnen voorspellen. Volgens de onderzoekers was er drie dagen van tevoren bekend dat de CME Mars zou raken—tijd genoeg om de camera’s goed te richten.
Wat betekent dit voor toekomstige bemande missies?
Astronauten die straks op Mars landen, zouden dit soort poollicht dus met eigen ogen kunnen zien. Mits de omstandigheden gunstig zijn—denk aan heldere luchten en intense zonneactiviteit—kan de hemel van Mars een spectaculair schouwspel worden.
Maar er is meer dan esthetiek. Het detecteren van aurora’s op Mars is van groot belang voor de veiligheid van toekomstige Marsreizigers. Zonne-uitbarstingen brengen straling met zich mee die gevaarlijk kan zijn voor mensen. Als we dergelijke gebeurtenissen op tijd kunnen voorspellen, kunnen we astronauten beter beschermen.
De grotere context: Mars als observatorium
Bij telescoop.nl houden we wekelijks het internationale ruimtenieuws in de gaten. En dit soort nieuws past precies in een trend die we al langer zien: Mars is niet alleen een bestemming voor exploratie, maar ook een platform voor wetenschap over het hele zonnestelsel. Denk aan de meteorietinslagen die daar worden geregistreerd, de atmosfeer die dag en nacht gemonitord wordt, en nu ook de aurora’s.
Dat NASA’s Perseverance deze waarneming heeft kunnen doen, bewijst hoe krachtig en veelzijdig deze rover is. Sinds 2021 onderzoekt hij de Jezero-krater, een plek waar ooit water stroomde en die misschien sporen van oud leven bevat. Maar tegelijk draagt hij dus ook bij aan ons begrip van zonneactiviteit en ruimteweer.
En wat kunnen wij hier op aarde ermee?
Voor amateursterrenkijkers is dit een fascinerend fenomeen. Het laat zien dat poollicht geen exclusief aardverschijnsel is, maar een kosmisch proces. En dat roept nieuwe vragen op. Kunnen we ook poollicht waarnemen op andere planeten met ijle atmosferen, zoals Venus? Of zelfs op exoplaneten?
Wie zelf geïnteresseerd is in het volgen van zonneactiviteit en ruimteweer, kan al veel zelf doen. Denk aan apps zoals SpaceWeatherLive, of het gebruik van speciale filters om zonne-uitbarstingen te volgen. Op onze website vind je binnenkort een gids voor wie zelf aurora’s wil voorspellen, op aarde én elders.
Dutch
English